Học để làm gì?

Nếu muốn cải cách giáo dục thật sự, trước hết cần làm rõ mục đích của việc học bằng cách trả lời câu hỏi: Học để làm gì?

TS Giáp Văn Dương tại hội thảo bàn về triết lý giáo dục - Ảnh: Đoàn Xuân Trường

Con người là một động vật kỳ lạ khi phải dành đến hàng chục năm để đi học mới có thể lo cho cuộc sống của mình ở mức trung bình. Điều này hoàn toàn khác với các động vật khác khi hầu hết đều có thể tự lo cho cuộc sống của mình gần như ngay khi mới ra đời.

Suốt đời đi thi
Việc học không chỉ ngày nay mới có mà có truyền thống lâu đời từ rất xa xưa. Với VN, việc học trở thành một hoạt động chính quy của xã hội xuất hiện ít nhất đã gần 1.000 năm, nếu lấy mốc là khi Văn Miếu – Quốc Tử Giám được xây dựng.
Vậy với người xưa: Học để làm gì?

Thầy Tôi

 
 Tôi mồ côi cả cha lẫn mẹ, từ nhỏ đã sống lây lất với bà ngoại già nua. Rồi ngoại cũng qua đời, tôi bơ vơ côi cút từ đó.
 
 Để có miếng ăn, tôi đã làm đủ mọi nghề: lượm phế liệu, bán vé số, kể cả… ăn xin, móc túi. Năm mười bốn tuổi, anh hàng xóm thương tình dẫn tôi theo làm phụ hồ. Giã từ những ngày tháng lang thang đầu đường xó chợ, tôi gắn cuộc đời với cát, đá, xi măng. Mới đầu tôi chỉ làm được lặt vặt: Bẻ sắt, xách hồ, chuyền gạch… chủ yếu để có cơm ăn và cuối tuần cũng còn một số tiền nho nhỏ đủ hút thuốc, ăn quà. Tôi khéo tay và chịu khó, đó là nhận xét của mấy anh thợ cả, nên chẳng bao lâu, từ một thằng cu – ly tôi đã được đứng vào dàn thợ chính. Tôi theo hết công trình nọ tới công trình kia, ông thầu này rảnh việc thì chạy sang làm cho ông thầu khác. Nhà cửa bây giờ xưa cũ cũng nhiều, đời sống lại đang lên nên người ta đua nhau xây dựng, cái sau to đẹp hơn cái trước. Từ những đống gạch vụn, trường học, bệnh viện, chợ búa, cơ quan, xí nghiệp ào ào mọc lên. Thợ hồ chúng tôi chẳng mấy khi thiếu việc.
 

Ăn chay như là một trị liệu

Ăn chay đang trở thành một trào lưu trên thế giới, nhất là trong giới trí thức và chuyên gia. Ở các nước phương Tây, theo một thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 5% dân số Anh và Mĩ cho biết họ ăn chay trường hay ăn chay thường xuyên. Ở nước ta, tuy chưa có số liệu chính thức, nhưng sự có mặt của các nhà hàng và quán ăn chay cùng lượng thực khách đông đảo cho thấy số người ăn chay đang tăng dần trong thời gian gần đây.

Danh từ “ăn chay” đối với người Việt chúng ta là chế độ ăn uống không có đạm động vật, nhưng với người phương Tây, có đến 3 nhóm ăn chay. Nhóm thứ nhất là ovo-lacto gồm rau, đậu, hạt, trứng và bơ sũa. Nhóm thứ hai là lacto cũng có chế độ ăn uống như nhóm ovo-lacto, nhưng không ăn trứng. Nhóm thứ ba là vegan, hoàn toàn không ăn đạm động vật, có lẽ là nhóm gần như “ăn chay” theo cách của người Việt hay các tu sĩ Phật giáo đại thừa.

XAYABURI một năm sau: Don Sahong con đập dòng chính thứ 2 của Lào

Lời dẫn nhập: 
Xin trân trọng giới thiệu một bài viết mới của Bs Ngô Thế Vinh về con đập mới trên sông Mekong thuộc giang phận của Lào. Có lẽ nhiều bạn không mấy quan tâm đến những con đập dọc theo thượng nguồn sông Mekong, và đó là một thiếu sót lớn. Có thể nói không ngoa rằng sự sống và tồn tại của cư dân Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phụ thuộc vào con sông Mekong. Khi con sông này bị các nước ở thượng nguồn như China, hay gần nhất là Lào, xây những con đập lớn thì cũng có nghĩa là họ đang chi phối (thậm chí kiểm soát) nguồn sống của hơn 15 triệu dân vùng ĐBSCL. Trong thời gian gần đây, cùng với những ảnh hưởng của biến đối khí hậu, những con đập này đã "góp phần" làm thay đổi môi sinh theo chiều hướng xấu đi ở vùng ĐBSCL. Chúng ta phải quan tâm và lên tiếng khi cần thiết, và bài này là một trong những tiếng nói rất cần thiết đó. 
Xin hân hạnh giới thiệu cùng các bạn. NVT 

XAYABURI một năm sau: 
Don Sahong con đập dòng chính thứ 2 của Lào

“Sản xuất lúa gạo Đồng Bằng Sông Cửu Long bị đe dọa hơn nữa do xây con đập thứ hai Don Sahong ở Nam Lào. Con đập chắn ngang dòng chính Mekong ngay trước khi đổ vào vùng Thác Khone, sẽ làm giảm dòng chảy, gây nguy hại cho khu bảo tồn Ramsar Siphadone, cho mùa màng và ngư nghiệp dưới nguồn. Chúng tôi đã chứng kiến những cánh đồng lúa lan rộng trong mùa khô trên khắp các vùng Đông Bắc Thái, Nam Lào và Cam Bốt, đã rút đi một lượng nước sông rất đáng kể trong vùng. Nhiều năm qua, nguồn nước cung cấp cho các vụ lúa mùa khô nơi ĐBSCL đã bị sút giảm nghiêm trọng, hậu quả là nạn nhiễm mặn tiến sâu vào đất liền xa tới 80 km và gây tổn hại cho mùa màng. Chúng tôi kêu gọi chính phủ Lào và các nhà đầu tư Mã Lai hãy tự tiết chế không gây tác hại thêm cho dòng chính sông Mekong nhằm bảo vệ môi sinh và cư dân nơi hạ nguồn.”
 Gs. Võ Tòng Xuân,  Nguyên Viện trưởng Đại Học An Giang.  [26-10-2013]   

DON SAHONG CON DOMINO THỨ HAI
      Chỉ mới 13 tháng sau, không lâu sau lễ động thổ con đập Xayaburi 1,260 MW ngày 07/ 11/ 2012, [3] Lào đã tiến xa thêm một bước nữa, nhanh hơn dự kiến khi quyết định xây con đập Don Sahong 260 MW gây rất nhiều tranh cãi.  Ngày 3 tháng 10, 2013, chính phủ Lào thông báo cho MRC về quyết định xây con đập dòng chính thứ hai: Don Sahong, là một con đập-dòng-chảy / run-of-river dam nằm trong vùng Thác Khone / Siphadone thuộc tỉnh Champasak, Nam Lào chỉ cách biên giới Cam Bốt 2 km. Lào chưa công khai đưa ra một đồ án chính thức /project’s final design và chi tiết về con đập Don Sahong. Nhưng sơ khởi chỉ được biết con đập cao 30m, có chiều ngang rộng 100m, trụ trên suốt chiều dài 5km của hẻm nước /water channel Hou Sahong. [5]
      Và cũng chưa cần biết có đạt được sự chuẩn thuận của các quốc gia Mekong trên quy mô vùng hay không, nhưng chính phủ Lào đã  xác định công trình xây dựng đập Don Sahong sẽ được khởi công trong tháng tới (11/ 2013), dự trù hoàn tất và hoạt động phát điện vào tháng 05/ 2018. Toàn lượng điện sẽ được bán cho công ty điện lực nhà nước Lào (EDL/ Electricité du Laos). [5]
      Milton Osborne, tác giả cuốn sách The Mekong – Turbulent Past, Uncertain Future, nhận ra điều khá bất thường là Lào chỉ thông báo cho Thái Lan và Việt Nam nhưng lại không thông báo cho Cam Bốt là một quốc gia ngay kế cận, về ý định xây con đập Don Sahong; cũng như với Xayaburi, sự thông báo dĩ nhiên bao giờ cũng kèm theo kèm theo một trấn an rất chung chung là “con đập không ảnh hưởng gì tới khúc sông hạ nguồn.”
      Đây phải được coi là một hành xử rất thiếu sót của chính phủ Lào vì theo quy định của MRC 1995, trước khi đi tới một quyết định như thế, Lào cần phải tham khảo với từng quốc gia thành viên MRC trước khi có một hành động có thể gây phương hại tới quyền lợi của nước láng giềng. [6]
      Dự án đập Don Sahong không chỉ thiếu giai đoạn Tham-vấn-trước/ Prior Consultation, mà nghiêm trọng hơn nữa là thiếu cả một nghiên cứu độc lập khoa học và khả tín về ảnh hưởng tác động môi trường của con đập.

HÌNH I: Vị trí đập thủy điện Don Sahong 260 MW trên Thác  Khone  [Nguồn: MRC 2013 ]