VUA SỢ NHẤT CÁI GÌ?

Lê Quý Đôn viết: “Phải biết sợ mới nên người”. Hồi còn trẻ, đang hăng hái mọi thứ, tôi hỏi cụ cử Mỹ người cùng làng: “Thưa cụ, con người ta có gan góc mới mong thành công chứ sợ là nhát, sao nên người được?”
Cụ cử nói:
“Trẻ con biết sợ người lớn thì không hư.”
Tôi hỏi tiếp:
“Còn người lớn thì sợ ai thưa cụ?”
Cụ đáp:
“Người lớn phải biết sợ người lớn nữa. Người lớn nữa thì phải biết sợ vua, sợ vong linh tổ tiên ông bà. Tất cả mọi người phải biết sợ lẽ phải và pháp luật. Không ai được cãi lẽ phải và pháp luật.”
Tôi hỏi:
“Thưa cụ, còn vua thì sợ nhất cái gì ạ?”
Cụ đáp:
“Vua sợ nhất là kẻ sĩ bỏ mình mà đi. Cho nên vua Quang Trung phải mấy lần đến tận núi Hồng Lĩnh mời Nguyễn Thiếp. Vua Lê Thái Tổ luôn để chỗ trống bên tả mong chờ người hiền. Tề Tuyên Vương sợ Nhan Súc bỏ mình nên khi Súc bảo “Vua lại đây!”, Vua đến liền mà không dám mắng Súc vô lễ.”
***
Cụ cử Mỹ người làng Gôi Vỹ (cùng làng với cụ Hoàng Giáp Nguyễn Khắc Niêm, thân sinh ông Nguyễn Khắc Viện). Cụ đỗ cử nhân, không ra làm quan, ở nhà đi uống nước chè, ăn khoai luộc, nói chuyện đạo lý.

NGUYỄN QUANG THÂN